Üretmek ile Tüketmenin Arasında Bir Yer: Geri Dönüşüm

 Geri dönüşüm uzun bir fayda listesine sahip, yararları sadece çevreyle sınırlı kalmayan ve daha az atık üretmekten çok daha fazlasını sunan bir deneyimler bütünüdür. Geri dönüşümün çevreye olan yararlarının yanında ekonomik ve sosyal avantajları da bulunur. Tüketici merkezli bir dünyada yeni ürünlere karşı giderek artan bir iştaha sahip olsak da bu tüketim sonucunda oluşan atığı, farklı bir taraftan baktığımızda ortaya çıkan problemi, fırsata çevirmenin mümkün olduğu ortaya çıkar. Geri dönüştürülebilir atıklar çıkarmak, tüketim gerçeğinin sadece bir kanıtıdır. Geri dönüştürülebilir atıklar dahi çıkarmadan yaşayabilmek dünya için yapılabilecek en iyi tercih olsa da herkes için kolay değildir, bu tarz bir yaşamın benimsenmesi her bakış açısı için uygun olmayabilir. Yine de var olan atıkların azaltılması herkesin küçük farkındalıkları ile mümkün olabilir. Bu nedenle üretmek, tüketmek ve tüketmemek arasında bir yerde dünyamızı koruma çabasına katkı sağlayan geri dönüşümü hayatın bir parçası haline getirmek yeterlidir.

Geri Dönüşüm Nedir?

 Plastik, kâğıt ya da alüminyum fark etmeksizin ürünler ve materyaller asıl amacını yerine getirdikten sonra tamamen değersiz hale gelmeden önce hâlâ daha kullanılabilir haldedirler. Aslında çoğu malzemenin önemli bir geri dönüşüm değeri vardır. Günümüzde üretilen tüm atıkların %75’e kadarı geri dönüştürülebilir ya da başka amaçlarla yeniden kullanılabilirdir. Bu geri dönüşümün doğru yapıldığında ne kadar etkili olduğunun göstergesidir. Her ne kadar farklı materyallerin geri dönüşümü için farklı teknikler gerekse de etrafımızda gördüğümüz hemen hemen her malzeme geri dönüştürülebilirdir. En sık geri dönüştürülen materyallerin arasında bioçözünebilir maddeler, kumaş, elektronikler, cam, metaller, kâğıt ve plastik gibi materyaller yer alır.

Geri Dönüşüm Nasıl Yapılır?

 Geri dönüşüm ayırma, toplama ve yeniden üretme ya da kullanılmış veya atık ürünleri yeni materyallere dönüştürme süreçleri ile gerçekleştirilir. Geri dönüştürmeye gerçekten derinlemesine bakıldığında hem kişisel hem de çevresel yaklaşımımızı değiştirmemiz mümkün olabilir. Geri dönüşüm asıl amacını yerine çoktan yerine getirmiş olan malzemelerinin ömrünün ya da kullanılabilirliğinin uzatılmasıdır. Geri dönüşümde tekrar kullanma, azaltma ve geri dönüştürme olmak üzere üç önemli altın kural bulunur.

 Azaltma toplam atık ayak izinin azaltılmasıdır. Eğer satın almaz, kullanmaz ya da sahip olmazsanız uğraşmanız gereken bir atığınız da olmaz. Günlük ürettiğimiz atık miktarını düşürmek önemli bir geri dönüştürme adımıdır. Daha uzun ömürlü ya da kullan at olmayan ürünleri kullanarak atıkları azaltmak bir başka seçenektir. Satın almayı planlamak, sadece ihtiyaç duyulanı satın almak bu noktada önemli bir adım haline gelecektir.

 Tekrar kullanma ise farklı şekillerde mümkün olsa da tek amaç görevini tamamlamış materyallere yeni bir kullanım bulmaktır. Mümkün olduğunda tekrar kullanılabilecek şeylerin alınması gerekir. Plastik poşet kullanmak yerine bez çanta kullanmak da değerlendirilmesi gereken önemli bir seçenektir. Bununla beraber asıl amacını tamamlamış olan ürünlere yeni amaç sağlamak da tekrar kullanıma bir örnektir. Eskimiş bir kıyafeti temizlik bezi yapmak, sebze kabuklarını atmak yerine sebze suyu yapmak için kullanmak tekrar kullanım için verilebilecek örnekler arasında yer alır. 

 Geri dönüştürme ise son adımdır. Atıkları doğaya bırakmak yerine yeni ürünlerin üretiminde kullanılabilecek ham maddeye dönüştürmek şeklinde tanımlanabilir. Geri dönüşüm toplama ve işleme, ham maddeye dönüşme ve geri dönüştürülmüş olan maddeyle üretilen ürünlerin tekrardan satışa çıkması olmak üzere üç adımla tamamlanır.

Geri Dönüşüm Yapmaya İkna Eden Veriler

 Türkiye’de TÜİK her sene geçen yıla ait atık istatistikleri raporu yayınlıyor. Son yayınlanan 2020 yılı raporuna göre atık bertaraf ve geri kazanım tesislerinde 127,4 milyon ton atık toplandı ve miktarın 78,3 milyonu bertaraf edilirken 49,1 milyonu geri dönüştürüldü. 2018 yılında ise toplanan atık miktarı 104,4 milyon tondu ve bunun 56 milyon tonu bertaraf edilirken 48 milyon tonu geri dönüştürüldü. Bu verilere göre toplamda işlenen atık miktarı 2018 yılına göre %22 artış gösterdi. Türkiye’de iki yılda işlenen atık miktarı önemli ölçüde artarken bu artış geri kazanımda yaşanmadı. Türkiye’de ortaya çıkan bu veriler daha çok kişi ve kurumu geri dönüştürmeye ikna ediyor.

Geri Dönüşümün Alternatifi: Atıksız Yaşam

 Atıksız yaşam, günlük hayatta üretilen atık miktarını düşürerek doğa dostu bir yaşam tarzı benimsemektir. Atıksız yaşamın birincil amacı doğaya mümkün olduğunca az seviyede atık bırakmaktır. Sıfır atık imkânsız gözükse de aslında imkânsız değildir ancak sıfır atıkla yaşayamamak tüketimini düşürmenin mümkün olmadığı anlamına gelmez. Tüketimi ve buna bağlı atıkları azaltmanın gezegenimize birçok yararı bulunmaktadır. Atıksız yaşam tarzını benimseyen kişiler genellikle iklim değişikliğine ve küresel ısınmaya neden olan tek kullanımlık ürünler yerine uzun ömürlü ve geri dönüştürülmüş ürünleri kullanmayı tercih eder.

 Sıfır atık yaşam tarzını benimsemek zor olabilmektedir çünkü dikkatli tüketim ile beraber savurgan davranışları geride bırakmayı gerektirir. Aslında atıksız yaşam mümkündür ancak satın alma alışkanlığına ve güdüsüne karşı koymak zordur diyebiliriz. Kompost oluşturarak, geri dönüştürerek, yeniden kullanarak ve tek kullanımlık ürünler satın almaktan uzak durarak doğaya etki eden kişisel atık ayak izini minimuma indirmek insanların ilk başta zorlansa da zaman içerisinde kolayca benimseyebileceği bir yaşam tarzıdır. 

Geri Dönüşüme Destek: Kompost

 Kompost, yapraklar ve yiyecek artıkları gibi organik materyallerin toprak ve bitkiler için değerli gübreye dönüştürülmesi olarak ifade edilebilir. Büyüyen her şey sonunda ayrışır. Kompostlama, sadece çürümeyi gerçekleştiren bakteri, mantar, kurtçuk, nematodlara ya da böceklere ideal ortamı sağlayarak hızlandırmadır. Sonuç olarak ayrışmış madde genellikle bahçe toprağını gübrelemek için kullanılır ve bu uygulamaya kompost adı verilir. Gübre besin açısından zengin yapısı nedeniyle çiçekçilikte ve bahçecilikte siyah altın olarak bilinmektedir. Organik atıklar fabrika büyüklüğündeki geri dönüşüm merkezlerinde, daha küçük ölçekli şekilde topluluk arasında ve anaerob çürütüçüler ile küçük ölçekte dönüştürülebilmektedir. Evde üretilen kompost nemli yapısı ve zengin içeriği nedeniyle saksılarda ya da küçük bahçelerde kullanmak için en ideal gübre malzemeleri arasında yer alır.